فرآورده‌های زیستی فعال ضد سرطان و سیتوتوکسیک نرم‌تنان خلیج فارس

زمینه: در دهه گذشته، پژوهش های پیش بالینی برای جداسازی و مکانیسم اثر ترکیبات دریایی رشد پرشتابی یافته اند و از آن جا که 60 درصد از داروهای مورد استفاده در درمان سرطان، منشاء طبیعی دارند، دور از ذهن نخواهد بود که به دریا همچون گستره‎ای فراهم برای یافت ترکیبات ضد تومور نظر افکنده شود. مواد و روش‌ها: تعداد 611 گونه نرمتن شناسایی شده در سواحل و جزایر خلیج فارس، جهت تاکسونومی و یافت اسامی هم نام در بانک اطلاعاتی نرم تنان هند – آرام ( OBIS) مورد بررسی قرار گرفتند. سپس اسامی این نرم تنان همراه با اسامی هم نام آن ها در بانک اطلاعاتی پزشکی کتابخانه ملّی کنگره آمریکا (PubMed) جهت یافت فرآورده های زیستی آن ها جستجو شدند. یافته‌ها: از 611 گونه نرم تن خلیج فارس، 172 جنس/گونه دارای ترکیبات فعال زیستی بوده که جداسازی و تلخیص مواد ضد سرطان و سیتوتوکسیک در 8 جنس نرم تن خلیج فارس گزارش شده بود. این ترکیبات دارای ساختمان پپتیدی، پلی ساکاریدی و گلیکوپروتئینی، آلکالوئیدی، سمبرانوئیدی و سربروزیدی بوده و مکانیسم عمل متنوعی مانند القاء آپوپتوز، تخریب ساختمان اسکلتی سلول، اثر بر سیستم ایمنی و منع فعالیت توپوایزومراز I را از خود نشان داده اند. تنها ماده فعال ضد سرطان که وارد فاز کارآزمایی بالینی شده است، ماده ضد سرطان اسپیسولوزین است. نتیجه گیری: نرم تنان خلیج فارس دارای مواد فعال زیستی ضد سرطان و سیتوتوکسیک بوده ولی پژوهش های بسیار اندکی بر روی گونه‎های شناسایی شده، انجام شده است و انجام مطالعات گسترده تر بر روی گونه های بیشتراین نرم تنان توصیه می شود.